Ail Gywydd Ymryson Gruffudd Gryg
Mae'n wallgof, ni wn ai gwell i mi
yw gweled Dafydd ap Gwilym,
budd mewn ffordd frawychus, cyfoeth drwy gelwydd a thwyll,
4 ail Wenwlydd yw Dafydd deg.
Mae'n garedig yn fy mhresenoldeb, ysgwydd barod,
ac yn gas yn fy absenoldeb a rhyfygus.
Dywedodd Dafydd yn ei gywydd ffals
8 wrth ddynion y De,
nad oedd gennyf ddim o'm barddoniaeth
ond ei ddysg ef: roedd yn athro.
Dywedodd gelwydd, myn Dewi,
12 a boed i mi gael fy mhrofi pryd bynnag y mynnir.
Tyngodd nad ydw i'n gwneud â'm tafod,
y gwr gorau, [ddim] ond ystumio cerdd.
Mae'n amlwg na fynnwn, rwy'n dadlau,
16 wyro erioed air o'r moliant.
Un syml ei hynt, mae ei haeriadau yn niferus,
mae Dafydd yn hoff iawn o'i leferydd ei hun.
Mae pob aderyn cwrs yn ymhyfrydu,
20 mewn coed bedw clyd, mor hardd yw ei lais [ei hun].
Boed anffawd drist, trwy gwlwm o eiriau,
i'r un ohonom ein dau,
a difetha ei dafod
24 lle bynnag y bo, a fyddai'n cyfnewid cerdd.
Er bod fy nhafod yn gryg, egni cymelliadau,
yn nhwf llid,
nid yr un fath, ond dawn ydyw,
28 nid cryg, myn Mair, [yw un] gair o'r gerdd.
Hobi hors ym mhob cwrdd
a oedd yn boblogaidd, nid oedd unrhyw beth yn bod ar ei
ymddangosiad;
ond tyrd yn nes, mae ganddo ddwy glun fel preniau,
32 mae'n annifyr, gan daflu'n syth.
Yn wir, ni bu hudoliaeth,
o breniau gwan, bellach yn waeth.
Yr ail yw'r organ ym Mangor,
36 mae rhai yn ei chanu er mwyn gwneud i'r côr ruo.
Y flwyddyn, dilyn swn trist,
taith drist ofer, y daeth i'r dref,
fe roddai pawb o'r plwyf offrwm o'i goffrau
40 am y swn a wnâi'r plwm.
Trydar ei lid taer mewn cythrwfl,
y trydydd yw Dafydd tew ei farf;
hoff oedd ei gywydd yng Ngwynedd, medden nhw,
44 [pan oedd] yn newydd gynt.
Bellach, gwannach yw ei gywydd,
aeth ei waith yn wallgof yn y coed.
Ni wn pam, Cymraeg gwyrdröedig,
48 nad yw mab Ardudful deg yn gweld
pwy yw ef, cwyno yn ddig am ei ddau glwyf,
a phwy wyf innau, rwy'n enwog.
Os oedd orau gan Ddafydd,
52 heb guddio, gael rhyfel agored,
arswyd gwlad fydd rhuo rhai,
y bawddyn, pam na rybuddiai fi?
Er mwyn fy nghael mewn cwlwm o lid,
56 yn ddirgel, fel y cafwyd cannoedd,
ymosododd arnaf, roedd yn casáu [i mi gael] budd,
llwgrwobrwywr y gerdd, heb rybudd.
Ni rôi neb, petawn i ddim yn rhoi,
60 seren bren am ei bwdu.